Verantwoording

De Erkennen & Waarderen cultuur­barometer is uitgevoerd in opdracht van het landelijke programma Erkennen & Waarderen. Het is een middel om te toetsen in hoeverre de ambities van het programma Erkennen & Waarderen en bijbehorend gedrag op de werkvloer worden herkend, ervaren en gedeeld worden. Daarnaast maakt de cultuurbarometer inzichtelijk in hoeverre de beoogde cultuurverandering vordert. Wat is het programma Erkennen & Waarderen en hoe is de cultuurbarometer tot stand gekomen?

Visie en doelstelling

In november 2019 hebben de Vereniging Universiteiten van Nederland (UNL), de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU), de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW), de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en ZonMw de position paper Ruimte voor ieders talent gepubliceerd. Daarin staat dat wij het werk van wetenschappers breder willen erkennen en waarderen door meer oog te hebben voor de verschillende kerndomeinen waarbinnen wetenschappers werkzaam zijn. Veel wetenschappers ervaren een te eenzijdige nadruk op (kwantitatieve) onderzoeksprestaties, waardoor werkzaamheden in andere domeinen regelmatig onvoldoende waardering krijgen. Als Nederlandse kennisinstellingen vinden wij het belangrijk dat wetenschappers naast onderzoek zich ook kunnen onderscheiden binnen de domeinen onderwijs, impact, leiderschap en patiëntenzorg. Tegelijk hechten wij eraan dat de focus meer op de kwaliteit van het wetenschappelijk werk komt te liggen. Daarvoor is een modernisering van het systeem van erkennen en waarderen nodig, waarin we:

  • meer differentiatie en dynamiek creëren in de loopbaanpaden;
  • het accent meer leggen op de kwaliteit van het werk en minder op kwantitatieve resultaten;
  • recht doen aan zowel individuele wetenschappelijke prestaties en ambities als aan bijdragen die collectieve doelen dienen;
  • hoogwaardig leiderschap stimuleren;
  • en open science stimuleren.

In 2020 hebben ook de vier levensbeschouwelijke universiteiten, verenigd in het Netwerk Levensbeschouwelijke Universiteiten (NLU), zich aan de position paper en het programma verbonden. Samen werken we aan een cultuurverandering om meer ruimte te maken voor de verschillende talenten van wetenschappers.

Opzet programma

Na de publicatie van de position paper Ruimte voor ieders talent hebben alle betrokken instellingen een eigen Erkennen & Waarderen commissie benoemd. Deze commissies werken enthousiast aan de beoogde cultuurverandering op instellingsniveau en hebben een visie en veranderaanpak opgesteld die passen bij de zienswijze en de strategie van de eigen organisatie. In het besef dat we deze cultuurverandering alleen samen kunnen vormgeven, is in 2020 ook een landelijk veranderprogramma in het leven geroepen. Dit heeft geleid tot een landelijk programmaplan, waarin wij het doel, de visie en de aanpak van het landelijke programma Erkennen & Waarderen toelichten. De samenwerkende kennisinstellingen financieren het gezamenlijke programma voor de helft. Omdat het programma aansluit bij de beleidsprioriteiten van het wetenschapsbeleid, heeft het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) in mei 2022 een subsidie beschikbaar gesteld voor de andere helft gedurende de periode 2022-2026.

Routekaart

Na een periode van experimenteren en leren hebben de betrokken partijen in het voorjaar van 2023 een nieuwe stap gezet met de publicatie van de landelijke routekaart Ruimte voor ieders talent in de praktijk. Aan de hand van de vijf speerpunten uit de position paper geven de betrokken partijen hierin aan wat zij de komende jaren concreet willen realiseren. Daarmee is een nieuwe fase aangebroken in het programma. De instellingen gaan Erkennen & Waarderen door middel van nieuwe processen en instrumenten definitief verankeren in de praktijk. Op die manier maken we de cultuurverandering zichtbaar, duurzaam en concreet.

Erkennen & Waarderen cultuurbarometer

Wij vinden het belangrijk inzicht te krijgen in de mate waarin de gestelde doelen worden bereikt. Daarom is in het landelijke programmaplan de Erkennen & Waarderen cultuurbarometer geïntroduceerd. De cultuurbarometer is een vragenlijst om te toetsen in hoeverre de ambities van het programma Erkennen & Waarderen en bijbehorend gedrag door wetenschappers op de werkvloer worden herkend, ervaren en gedeeld. Daarnaast maakt de cultuurbarometer inzichtelijk in hoeverre de beoogde cultuurverandering gedurende de looptijd van het programma vordert. De eerste cultuurbarometer is uitgezet in januari 2024; in 2026 komt er een vervolgmeting.

Beide metingen zijn/worden uitgevoerd door een onderzoeksteam van Adviesbureau Berenschot op basis van dezelfde vragenlijst. Alle instellingen binnen het programma Erkennen & Waarderen zijn betrokken bij het opstellen en uitzetten van de cultuurbarometer. Een begeleidingscommissie heeft Berenschot geadviseerd over de vragenlijst en de presentatie van de bevindingen.

De cultuurbarometer bestaat uit een vragenlijst die is uitgezet onder ruim 65.000 wetenschappers die werkzaam zijn bij één van de bij het programma betrokken instellingen. We hebben er bewust voor gekozen om het (wetenschappelijk) ondersteunend personeel buiten beschouwing te laten in deze cultuurbarometer. De kern van het programma Erkennen & Waarderen is namelijk gericht op het wetenschappelijk personeel, zoals ook blijkt uit de position paper en de routekaart. In deze fase heeft het dan ook weinig toegevoegde waarde om het ondersteunde personeel te bevragen of zij het ambities van het programma Erkennen & Waarderen herkennen, ervaren en delen. Daarnaast zien we dat een deel van de instellingen er bewust voor kiest andere groepen te betrekken bij de implementatie van Erkennen & Waarderen, terwijl een ander deel van de instellingen terughoudend staat tegenover een verbreding. Om de resultaten te kunnen vergelijken is echter besloten deze groep buiten beschouwing te laten.

De cultuurbarometer is geen wetenschappelijke studie. Het betreft een weergave van de stand van zaken van het programma Erkennen & Waarderen, die op basis van een zorgvuldig opgestelde vragenlijst inzichten biedt voor het programma en de betrokkenen.

Data

De verzamelde data blijven in bezit van Berenschot volgens de bewaartermijn zoals afgesproken met de opdrachtgever. Vanwege potentiële herleidbaarheid en vertrouwelijkheid van de vragenlijst, deelt Berenschot geen individuele data met de instellingen noch de opdrachtgever.

Wil je meer weten over het programma Erkennen & Waarderen? Lees dan het jaarverslag over 2023. Daarin blikken we terug op 2023: wat hebben we inhoudelijk zoal gerealiseerd? Verder geven we een overzicht van de activiteiten die wij hebben georganiseerd. Tot slot kijken we ook vooruit naar het jaar 2024.